Bugün dijital müzik platformları sayesinde milyonlarca müziğe tek dokunuşla ulaşabiliyorken daha önce MP3, CD, kaset ve plak cihazları dışında müzik dinleme şansımız yok denecek kadar azdı. Bunların ortasında en dikkat çekici plaket, çünkü Uzun yıllar dinleme alışkanlıklarımızı belirleyen plak,Bir süre ortadan kaybolduktan sonra kısa süre önce yeniden ortaya çıktı ve inanılmaz bir hızla tanınmaya başlandı.
Elbette bugün bildiğimiz plak bir günde gelişmedi. Yıllar içinde farklı kayıtlara sahip kayıtlar yayınlandı ve tam da bu yüzden farklı kayıt türleri var. Her biri dönemin müzik dinleme alışkanlıklarını değiştirmeyi başaran plak türleri benzer cihazlar olsa da arada pek çok temel fark var. Plak çeşitleri nelerdir, ortadaki fark nedir, gelin daha yakından bakalımve rekor dünyasıyla ilgili bazı ilginç bilgilere bakalım.
Ayrıntılara girmeden plaketin ne olduğunu öğrenelim:
Hayatımıza ilk kez 1870’lerde Thomas Edison’un fonograf adı verilen bir cihazın icadı ile giren plak, Tıbbi bir ses depolama cihazıdır. Dijital prosedürün aksine, ses kayıt üzerine analog biçimde kaydedilir. 1970’li yıllara kadar müzik alışkanlıklarımızın merkezinde yer alan plak hakkında çok daha detaylı bilgiye sahip olmak için yazımızı buradan inceleyebilirsiniz.
Kaç çeşit plak vardır, kaç tanesi plaklara ayrılır?
- Yapı malzemesine göre levhalar;
- Ebonit, gomalak plak
- Plastik, vinil kayıt
- Selülozlu Laxuer kaplı alüminyum levha
- Ses kanalı tipine göre plaklar;
- Mono, tek kanal kaydı
- Stereo, çift kanallı kayıt
- Matrix, kuadrofonik kayıt
- Devir sayısına göre plakalar;
- Dakikada 33 ⅓ faz yapan 33 dönemli plak
- Dakikada 45 kez 45 kez rekor
- Dakikada 78 kez yapan 78 zamanlı kayıt
- Dakikada 16⅔ periyot oynayan 16 periyot rekoru
- Çaplarına göre levhalar;
- 17 inç x 7 inç plakalar
- 25 inç x 10 inç plakalar
- 30 cm’ye 12 inç plakalar
- Sınıflarına göre plaketler;
- 25 – 30 cm çapında ebonitten yapılmış 78 dönemlik standart levha
- 25 cm çaplı vinilden 45 faz 45 plak
- 33 dönemlik uzun çalma, 17 – 25 – 30 cm çaplı vinilden uzun çalma kaydı
Levhalar malzemesine, sefer sayısına, çapına ve sınıfına göre genel olarak bu durumdadır. Tabii ki, bu çeşitler kamuoyunda bu formda belirtilmez,bu tür bir sınıflandırma genellikle uzmanlar tarafından yapılır ancak aklınızda koleksiyon yapma fikri varsa plak almadan önce bu türlere göre seçim yapmak isteyebilirsiniz.
Peki en çok bilinen plak türleri nelerdir, farkları nelerdir? Aslında isimleri ‘devrim hızlarından’ geliyor.
- 78 kayıt
- 33 kayıt
- 45 tabak
Ağır yapısından dolayı taş plak olarak da bilinen 78 plaketi:
78 inçlik plak, dünyada ve ülkemizde seri üretilen ilk plak türüdür. Sonraki yıllarda çıkacak plak türleri ile karşılaştırıldığında Çok daha kırılgan ve ağır bir yapısı vardı. Bu yapısından dolayı ülkemizde taş plak olarak da bilinen 78 inçlik plak 78 rpm devir hızında çalıştığı için bu isimle anılmıştır. Seleflerinden daha kaliteli olduğu için ön ve arka taraf beşer dakikalık kayıt yapabiliyordu. Tıpkı dönem gibi, yani 19. yüzyılın son günlerinde 16 dönemlik plaklar da çıktı ama kimse tarafından beğenilmedi.
Ülkemizde Uzunçalar olarak bilinen 33 kişinin kayıtları:
78 plak güzeldi ama hem ağır hem de son derece kırılgandı. American Columbia firmasının plakları güzelleştirme çabaları sonucunda 1930’da bir çeşit reçine kaplı plak ürettiler. Üzerlerindeki kaplama sayesinde bu levhalar çok daha sağlamdı. Dakikada 33 1/3 devir hızında çalıştıkları için 33 plak olarak adlandırılan bu plaklara longplay, ülkemizde ise longplay denilmektedir. Geniş oldukları için uzundurlar ve bu nedenle çok daha uzun kayıtlar alabilirler.
Çok daha küçük ve kullanışlı 45’lik tabak:
33’ler de güzeldi ama bir sıkıntıları vardı, çok büyüktüler. Bu kayıt sorununa odaklanan RCA Victor adlı bir şirket, 1949’da 7 inç, 17 santimetrelik plaklar çıkardı. Bu kayıtlar 45 rpm periyot hızında çalıştıkları için kısaca 45 olarak anılmaktadır. Küçük olmalarına rağmen kayıt uzunluğu ile ilgili herhangi bir soruna yol açmadıkları için en çok tanınan kayıt türlerinden biri haline gelmiştir.
Farklı rekorlar dünyasına dalalım:
- Tüm zamanların en çok satan rekoru Michael Jackson hakkındadır.
- Uzayda yüzen iki kayıt var.
- Dünyanın en büyük plak koleksiyonu Brezilyalı bir iş adamı hakkındadır.
- Küçük bir sır, 45 kayıt kulağa daha yumuşak geliyor.
- Dünya çapında plak satışları artıyor.
Tüm zamanların en çok satan rekoru olan Michael Jackson ile ilgili olarak:
Tabii ki, bu kayıt pop müziğin hükümdarı Michael Jackson olmadan olmazdı. Michael Jackson’ın 1982 tarihli Thriller albümünün kayıtları 27 milyondan fazla kopya sattı Tüm zamanların en çok satan rekorunun sahibi oldu. CD satışları da hesaplandığında, albümün 70 milyondan fazla kopya sattığı varsayılıyor.
Uzayda dolaşan iki kayıt vardır:
1977’de NASA tarafından uzayın bilinmeyen noktalarını keşfetmek için gönderildi. Voyager 1 ve Voyager 2 araçlarının her birine altın plaket yerleştirildi. Bu kayıtlarda Türkçe dahil 55 dilde selamlaşmalar, farklı müzikler ve dünya sesleri yer alıyor. Yani uzaylılarla dost olduğumuz mesajının kayıtlar aracılığıyla iletilmesi amaçlandı.
Dünyanın en büyük plak koleksiyonu Brezilyalı bir iş adamı hakkındadır:
Kayıt toplamaya yeni başlıyorsanız bu bilgiler sizi biraz üzebilir. 2016 yılında Brezilyalı iş adamı José Roberto Alves Freitas, dünyanın en büyük plak koleksiyonuna sahip kişisi olarak kayıtlara geçti. Freitas’ın 6 milyondan fazla kaydı var. Vardı demek daha doğru olur çünkü sürekli yeni plaklar almaya devam ediyor. Üstelik bu kayıtların temizliği ile tam zamanlı ilgilenen özel bir ekipleri bile var.
Küçük bir sır, 45’lik kulağa daha hoş geliyor:
“Plak kaydı mı yoksa dijital plak mı daha uygun” sorusuna cevabınız ise soralım, hangi plak daha yeterli? Eserin teknik detaylarına bakacak olursak 45’lik plak plağın sesinin çok daha yeterli olduğunu net bir şekilde söyleyebiliriz. 45 plaka 45 rpm periyodunda yani 33′ plakadan daha hızlı hareket ettiğinden çok daha fazla dalga formuna sahiptir. Daha fazla tümsek ve yiv olması, ses kalitesinin çok daha yüksek olduğu anlamına gelir.
Dünya çapında plak satışları artıyor:
Kayıttan bahsederken ister istemez geçmiş zamanı kullanıyoruz ama aslında kayıt giderek daha fazla tanınır hale geliyor. 2021’in ilk altı ayında yalnızca ABD’de 20 milyondan fazla plak satıldı. ve yaklaşık 10 milyar dolar gelir elde etti. 2022’nin ilk altı ayında ise bu sayı yaklaşık 20 milyon rekor. Bütün dünyayı düşün!
Uzun yıllardır müzik dinleme alışkanlıklarımızı belirleyen ve son yıllarda tanınır hale gelen en popüler müzik türlerinden biri olmuştur. plak çeşitleri nelerdir sorusuna cevap vererek plak dünyası hakkında bilmeniz gereken farklı detaylardan bahsettik. Plaklar hakkında fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
